για το όνειρο, το όραμα για την ου-τοπία

για το όνειρο, το όραμα για την ου-τοπία
...................................................για το όνειρο, το όραμα για την ου-τοπία
Δεν έχουμε δεν πληρώνουμε....
"Η χώρα δεν έχει ανάγκη από μια συμφωνία γενικά. Έχει ανάγκη από μια έξοδο από τα αδιέξοδα των μνημονίων, από μια σύνθετη πολιτική διεξόδου και αναγέννησης σε όλους τους τομείς, παραγωγικής και πνευματικής – κοινωνικής, εθνικής ανασυγκρότησης, που δεν μπορεί να γίνει μέσα από τα νεοφιλελεύθερα δόγματα και τους όρκους πίστης στις συνθήκες της Ε.Ε., χωρίς έναν σταθερό προσανατολισμό για μια νέα θέση της χώρας στον γεωπολιτικό άξονα. [Ο Δρόμος της Αριστεράς]

Κυριακή 24 Μαΐου 2015

Διέξοδος και αναγέννηση της χώρας

"Η χώρα δεν έχει ανάγκη από μια συμφωνία γενικά. Έχει ανάγκη από μια έξοδο από τα αδιέξοδα των μνημονίων, από μια σύνθετη πολιτική διεξόδου και αναγέννησης σε όλους τους τομείς, παραγωγικής και πνευματικής – κοινωνικής, εθνικής ανασυγκρότησης, που δεν μπορεί να γίνει μέσα από τα νεοφιλελεύθερα δόγματα και τους όρκους πίστης στις συνθήκες της Ε.Ε., χωρίς έναν σταθερό προσανατολισμό για μια νέα θέση της χώρας στον γεωπολιτικό άξονα.
Διέξοδος και αναγέννηση της χώρας δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν στο έδαφος της έλλειψης πρότασης για την κοινωνία, και πολύ περισσότερο στο έδαφος της μνημονιακής εμβάθυνσης και μάλιστα πολιτικά μέσα στις κοίτες της κεντροαριστερής φόρμουλας. Όσο κλείνουμε τα μάτια στην μνημονιακή διολίσθηση και την κεντροαριστερή διαχείριση δεν μπορούμε ελπίζουμε σε ένα καλύτερο παρόν και μέλλον."

Κοινή δήλωση για τις εξελίξεις που δρομολογούνται κατέθεσαν δέκα μέλη της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ κατά τη διάρκεια της διήμερης συνεδρίασης του οργάνου στις 23 και...
E-DROMOS.GR

Πέμπτη 14 Μαΐου 2015

Ακύρωση του χρέους η φορολόγηση του κεφαλαίου;

Thomas CoutrotPatrick Saurin και Éric Toussaint *

Με αφορμή την έκδοση δύο σημαντικών βιβλίων: «Το Χρέος, 5.000 χρόνια ιστορίας» και «Το Κεφάλαιο στον εικοστό πρώτο αιώνα»  ο ιστότοπος Mediapart οργάνωσε  μια συνάντηση των συγγραφέων τους, δηλαδή τον David Graeber και τον Thomas Piketty. Οι σχετικές συζητήσεις  είναι αναρτημένες στον ιστοτόπο της αντίστοιχης ηλεκτρονικής εφημερίδας[1].
Πώς να βγούμε από το χρέος, αυτό το κεντρικό ζήτημα που τίθεται στην εισαγωγή μας για αυτό το διάλογο βρίσκεται στο επίκεντρο της σκέψης και της δράσης μας. Αυτός είναι ο λόγος που θέλουμε να δώσουμε μια εποικοδομητική συνέχεια στις ανταλλαγές απόψεων, προτείνοντας το παρακάτω κείμενο, αποτέλεσμα ενός συλλογικού προβληματισμού που αποσαφηνίζει, σχολιάζει, θέτει ερωτήματα και κριτικάρει τις γνώμες και τα επιχειρήματα που προώθησαν οι δύο συγγραφείς.
Ακύρωση του χρέους ή φορολόγηση του κεφαλαίου;
Οι ανταλλαγές απόψεων μεταξύ των T. Piketty και D. Graeber περιστρέφονται γύρω από τα συγκριτικά  πλεονεκτημάτων της φορολόγησης του κεφαλαίου και της αποκήρυξης του δημόσιου χρέους.
Ο D. Graeber, στηριζόμενος σε μια πανέμορφη, ιστορική και ανθρωπολογική επιστημονική γνώση, υπογραμμίζει ότι η ακύρωση του συνόλου ή μέρους του χρέους, ιδιωτικού ή δημοσίου, είναι ένα επαναλαμβανόμενο σχήμα των ταξικών αγώνων εδώ και 5.000 χρόνια. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το χρέος είναι ένας κεντρικός μηχανισμός της καπιταλιστικής κυριαρχίας σήμερα, δεν βλέπει κανένα λόγο για τον οποίο θα πρέπει να είναι διαφορετικά στο μέλλον.
Ο T. Piketty, εκτιμά από την πλευρά του ότι μπορούμε να πετύχουμε μια σημαντική μείωση του βάρους των χρεών μέσω ενός φορολογικού μηχανισμού των μεγάλων περιουσιών ο οποίος θα ήταν κοινωνικά δικαιότερος, εφόσον απέφευγε να χτυπήσει τους μικρούς και μεσαίους κατόχους ομολόγων (όπως αμοιβαίων κεφαλαίων τραπεζών και ασφαλιστικών εταιρειών).
Χωρίς οι δυο συνομιλητές να το διευκρινίσουν, μπορούμε μάλλον να αποδώσουμε τη διαφωνία τους σε αντίθετες φιλοσοφικές και πολιτικές καταβολές. Για τον Graeber, με αναρχική παράδοση, η διαγραφή του χρέους είναι προτιμότερη, επειδή δεν χρειάζεται αναγκαστικά να υποστηρίξει το εθνικό κράτος, πόσο μάλλον ένα υπερεθνικό όργανο. Η διαγραφή  μπορεί να επιτευχθεί  με την άμεση δράση των οφειλετών ( πρβλ. το σχέδιο« strike debt »[2] όπως προτείνεται από την Occupy Wall Street στις Ηνωμένες Πολιτείες) ή από τη λαϊκή πίεση προς τη κυβέρνηση. Για τον Piketty, με σοσιαλδημοκρατική παράδοση, χρειάζεται μια παγκόσμια φορολόγηση του κεφαλαίου και  ορισμένα εθνικά φορολογικά μέτρα που θεσπίστηκαν από μεταρρυθμιστικές κυβερνήσεις επιτρέπουν ήδη μια τέτοια έκβαση.
Μελετώντας τα επιχειρήματα και των δύο συγγραφέων, πιστεύουμε ότι δεν είναι απαραίτητο να επιλέξουμε μεταξύ της φορολογίας του κεφαλαίου και της διαγραφής του χρέους, αλλά ότι είναι δίκιο να εφαρμοστούν και τα δύο μέτρα ταυτόχρονα.
Ακύρωση του χρέους: ένα κοινωνικά άδικο μέτρο;
Ο T. Piketty απορρίπτει την ακύρωση του χρέους με την αιτιολογία ότι οι πιστωτές είναι ως επί το πλείστον μικροί επενδυτές που θα ήταν άδικο να χρεωθούν, ενώ οι πλούσιοι επένδυσαν μόνο ένα μικρό μέρος του ενεργητικού τους σε τίτλους του δημόσιου χρέους. Απαντάμε ότι ο λογιστικός έλεγχος του χρέους που προτείνουμε δεν περιορίζεται μόνο στην ταυτοποίηση του νόμιμου χρέους (δηλαδή, χρέος στην υπηρεσία του δημοσίου συμφέροντος), αλλά επίσης στην ταυτοποίηση με ακρίβεια των πιστωτών, προκειμένου να μπορέσουμε να τους αντιμετωπίσουμε με διαφορετικό τρόπο, ανάλογα με την ιδιότητα τους και του διατιθέμενου ποσού. Στην πράξη, η αναστολή  πληρωμών   είναι ο καλύτερος τρόπος να γνωρίζουμε ακριβώς τι ανήκει σε ποιόν, επειδή οι ​​κάτοχοι τίτλων αναγκάζονται να βγουν από την ανωνυμία.
Σύμφωνα με την Τράπεζα της Γαλλίας, τον Απρίλιο του 2013, το εμπορεύσιμο χρέος του κράτους στη Γαλλία ανήκει με 61,9% σε μη μόνιμους κατοίκους, κυρίως θεσμικούς επενδυτές (τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες, συνταξιοδοτικά ταμεία, αμοιβαία κεφάλαια κλπ). Από  το υπόλοιπο 38,1% που κρατείται από τους κατοίκους, η μερίδα του λέοντος ανήκει στις  τράπεζες (που κατέχουν το 14% του γαλλικού δημοσίου χρέους), στις ασφαλιστικές και άλλες διαχειρίστριες εταιρίες περιουσιακών στοιχείων[3]. Οι μικρομέτοχοι (οι οποίοι διαχειρίζονται άμεσα το χαρτοφυλάκιο των χρεογράφων τους) δεν αντιπροσωπεύουν παρά μόνο μια μικρή μειοψηφία των κατόχων του δημόσιου χρέους. Στη περίπτωση μιας ακύρωσης του δημόσιου χρέους, θα πρέπει να προστατευτούν οι μικροί επενδυτές, οι οποίοι έχουν τοποθετήσει τις αποταμιεύσεις τους σε δημόσια ομόλογα, καθώς και οι εργαζόμενοι και οι συνταξιούχοι οι οποίοι είδαν κάποιες από τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης τους (συντάξεις, ανεργία, ασθένεια, οικογένεια) να τοποθετούνται  από τα ιδρύματα ή τους διοικητικούς οργανισμούς στον ίδιο τύπο τίτλων.
Η ακύρωση των παράνομων χρεών πρέπει να υποστηρίζεται από τα μεγάλα ιδιωτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τα πλουσιότερα νοικοκυριά. Το υπόλοιπο του χρέους θα πρέπει να αναδιαρθρωθεί έτσι ώστε να μειωθεί δραστικά τόσο το απόθεμα όσο και το βάρος του χρέους. Η μείωση / αναδιάρθρωση μπορεί ιδίως να βασίζεται στον φόρο της περιουσίας των πλουσιότερων όπως συζητήθηκε από τον T. Piketty[4]. Η ακύρωση των παράνομων χρεών και η μείωση / αναδιάρθρωση του υπόλοιπου του χρέους πρέπει να γίνουν μαζί. Μια ευρεία δημοκρατική συζήτηση πρέπει να αποφασίσει το όριο μεταξύ των μικρών και μεσαίων επενδυτών που πρέπει να αποζημιωθούν και των μεγάλων που μπορούν να απαλλοτριωθούν.  Θα μπορούσε δηλαδή να εφαρμοστεί ένας κλιμακωτός φόρος επί του κεφαλαίου, χτυπώντας σκληρά τις πολύ μεγάλες περιουσίες, αυτές του 1% των πλουσιότερων για τις οποίες ο  T. Piketty απέδειξε ότι διαθέτουν σήμερα περισσότερο από το ένα τέταρτο του συνολικού πλούτου στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες[5].Αυτή η εισφορά που θα εισπραχθεί μόνο εφ άπαξ θα επιτρέψει την εκκαθάριση του συνόλου των δημόσιων χρεών. Στη συνέχεια, μια πολύ κλιμακωτή φορολογία των εισοδημάτων και του κεφαλαίου θα εμποδίσει την επανεμφάνιση των κληρονομικών ανισοτήτων για τις οποίες ο Piketty ορθώς πιστεύει ότι είναι μη συμβατές  με τη δημοκρατία.
Παραγραφή του χρέους: προς όφελος ποίου;
Αν δεν μπορούμε να ακολουθήσουμε τον T. Piketty όταν λέει ότι η ακύρωση του χρέους «δεν είναι καθόλου μια προοδευτική λύση», ωστόσο, έχει δίκιο να αμφισβητήσει το είδος της μερικής ακύρωσης των χρεών όπως σχεδιάστηκε από την Τρόικα (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΕΚΤ και ΔΝΤ ) για την Ελλάδα το Μάρτιο του 2012. Η διαγραφή αυτή συνοδεύτηκε από μέτρα που συνιστούν παραβίαση των οικονομικών, κοινωνικών, και πολιτικών δικαιωμάτων του ελληνικού λαού, ώθησαν ακόμα περισσότερο την Ελλάδα σε κατήφορο σπιράλ.  Επρόκειτο για ένα βρώμικο τέχνασμα που σχεδιάστηκε για να επιτραπεί στις ξένες ιδιωτικές τράπεζες (κυρίως γαλλικές και γερμανικές) να αποδεσμευτούν περιορίζοντας τις ζημιές τους,  στις  ελληνικές ιδιωτικές τράπεζες να ανακεφαλαιωθούν σε βάρος του Δημοσίου, και στη Τρόικα να ενισχύσει με μόνιμο τρόπο την επικυριαρχία  της επάνω στην Ελλάδα. Ενώ το δημόσιο χρέος στην Ελλάδα ήταν 130% του ΑΕΠ το 2009 και 157% το 2012, μετά τη μερική διαγραφή του χρέους, έφθασε σε νέα κορυφή το 2013:   175%! Το ποσοστό ανεργίας που ήταν 12,6% το 2010 ανήλθε σε 27% το 2013 (50% για τα άτομα κάτω των 25 ετών). Με τον T. Piketty αρνούμαστε αυτόν τον τύπο «κουρέματος» που πρεσβεύει το ΔΝΤ, που στοχεύει να κρατήσει ζωντανό το θύμα για να είναι σε θέση να το αιμορραγήσει πάλι και πάντα περισσότερο. Η ακύρωση ή αναστολή πληρωμής του χρέους πρέπει να αποφασιστεί από τη χώρα οφειλέτη, με τους δικούς της όρους, για να της δώσει μια πραγματική ανάσα φρέσκου αέρα (όπως έγινε για παράδειγμα στην Αργεντινή μεταξύ 2001 και 2005 και στον Ισημερινό κατά την περίοδο 2008-2009).
Το χρέος και η ανισότητα του πλούτου δεν είναι τα μόνα προβλήματα
Οι Graeber και Piketty δεν συμφωνούν στο εάν είναι  το χρέος ή η ανισότητα των περιουσιακών στοιχείων ο κύριος πολιτικός στόχος. Αλλά για μας, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες μας δεν περιορίζονται στο πρόβλημα του δημόσιου χρέους ούτε στις ανισότητες των ιδιωτικών περιουσιών. Καταρχήν, αξίζει να θυμίσουμε   –  και οGraeber το κάνει συστηματικά –  ότι υπάρχει ένα εξίσου ή και μεγαλύτερο ιδιωτικό χρέος από ο,τι το δημόσιο[6],  και ότι η απότομη αύξηση του τελευταίου εδώ και πέντε χρόνια οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη μετατροπή των ιδιωτικών χρεών, μεταξύ άλλων των τραπεζών, σε δημόσια χρέη. Ύστερα, και προπαντός, πρέπει να τεθεί το ζήτημα του χρέους μέσα στο συνολικό πλαίσιο του οικονομικού συστήματος που το παράγει και του οποίου αποτελεί μόνο μία πτυχή.
Για μάς, η φορολογία του κεφαλαίου και η ακύρωση των παράνομων χρεών πρέπει να είναι μέρος ενός ευρύτερου προγράμματος πρόσθετων μέτρων που θα επιτρέψουν την έναρξη μιας μετάβασης σε ένα μετα-καπιταλιστικό και μετα-παραγωγικό μοντέλο. Ένα τέτοιο πρόγραμμα, το οποίο θα πρέπει να έχει ευρωπαϊκή διάσταση, που θα ξεκινήσει η εφαρμογή του σε μία ή περισσότερες χώρες, θα πρέπει μεταξύ άλλων να περιλαμβάνει την εγκατάλειψη των πολιτικών της λιτότητας, την γενικευμένη μείωση του χρόνου εργασίας με αντισταθμιστικές προσλήψεις και διατήρηση του μισθού, την κοινωνικοποίηση του τραπεζικού τομέα, μια συνολική φορολογική μεταρρύθμιση, μέτρα για τη διασφάλιση της ισότητας των φύλων και την υλοποίηση μιας συγκεκριμένης μεταβατικής οικολογικής πολιτικής.
Ο Graeber επικεντρώνεται στην ακύρωση του χρέους, γιατί πιστεύει, όπως και εμείς, ότι πρόκειται για  ένα πολιτικό στόχο, χωρίς να  ισχυρίζεται ότι αυτό το μέτρο αρκεί από μόνο του προς  μια ριζικά αντι-καπιταλιστική προοπτική ισότητας. Η κύρια κριτική που θα μπορούσαμε  να κάνουμε στον Thomas Piketty είναι ότι πιστεύει ότι η λύση του μπορεί να λειτουργήσει παραμένοντας στα πλαίσια του σημερινού συστήματος. Προτείνει ένα προοδευτικό φόρο επί του κεφαλαίου για την αναδιανομή του πλούτου και την διατήρηση της δημοκρατίας, αλλά δεν αμφισβητεί τις συνθήκες υπό τις οποίες παράγονται αυτά τα πλούτη και τις συνέπειες που απορρέουν από αυτά. Η απάντησή του γιατρεύει μία από τις συνέπειες της λειτουργίας του σημερινού οικονομικού συστήματος, χωρίς να αντιμετωπίζει την πραγματική αιτία του προβλήματος. Κατ ‘αρχάς, ας δεχτούμε ότι καταφέρνουμε μέσω ενός συλλογικού αγώνα μια φορολόγηση του κεφαλαίου. Τα έσοδα από αυτόν τον φόρο κινδυνεύουν σε μεγάλο βαθμό να χαθούν για να πληρωθούν παράνομα χρέη, αν αυτά δεν έχουν ακυρωθεί.  Αλλά προπαντός, δεν μπορούμε να αρκεστούμε  σε μια πιο δίκαιη κατανομή του πλούτου, εφόσον αυτός παράγεται από ένα αρπακτικό σύστημα που δεν σέβεται ούτε τους ανθρώπους και ούτε τις μικρές περιουσίες, και επιταχύνει ασταμάτητα την αμείλικτη καταστροφή των οικοσυστημάτων. Το κεφάλαιο δεν είναι ένας απλός «συντελεστής παραγωγής» που «παίζει χρήσιμο ρόλο» και αξίζει επομένως «φυσικά» μια παραγωγικότητα του 5%, όπως τα λέει ο Piketty, είναι, κυρίως μια κοινωνική σχέση που χαρακτηρίζεται από την επιβουλή των εχόντων της μοίρας των κοινωνιών.  Το καπιταλιστικό σύστημα, ως τρόπος παραγωγής είναι η πηγή όχι μόνο αβάστακτων κοινωνικών ανισοτήτων, αλλά και η αιτία της καταστροφής του πλανητικού οικοσυστήματος, της λεηλασίας των κοινών αγαθών, της δημιουργίας και διατήρησης των σχέσεων κυριαρχίας και εκμετάλλευσης, της αποξένωσης του ανθρώπου από το προϊόν της εργασίας του, της λογικής μίας συσσώρευσης που καταδικάζει την ανθρωπότητα να στοιχειώνεται  με την εμμονή απόκτησης υλιστικών αγαθών και να ξεχνά  το α-υλιστικό που όμως μας κατέχει.
Το μεγάλο ζήτημα που δεν θέτει ο Piketty, αλλά που είναι οφθαλμοφανές για όποιον παρατηρεί τις σχέσεις εξουσίας στις κοινωνίες μας και την επιβουλή της οικονομικής ολιγαρχίας στα Κράτη, είναι το εξής: ποια κυβέρνηση, ποιό G20 θα αποφασίσει για ένα παγκόσμιο κλιμακωτό φόρο επί του κεφαλαίου, χωρίς πρώτα να έχουν επιβάλει ισχυρά κοινωνικά κινήματα τη διάλυση της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής αγοράς και την ακύρωση των δημόσιων χρεών, τα βασικά εργαλεία της σημερινής εξουσίας της ολιγαρχίας;
Όπως ο David Graeber, πιστεύουμε ότι θα πρέπει να απαιτηθεί η ακύρωση των χρεών κάτω από τον «παλμό των κοινωνικών κινημάτων». Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δρούμε στα πλαίσια  της ομάδας του λογιστικού ελέγχου (CAC[7]) έτσι ώστε η ακύρωση του παράνομου χρέους να είναι το αποτέλεσμα ενός λογιστικού ελέγχου όπου οι πολίτες συμμετέχουν ως δρώντες. Εξ άλλου, είμαστε σκεπτικοί στο εάν «ο σημερινός τρόπος παραγωγής βασίζεται περισσότερο σε ηθικές και λιγότερο  σε οικονομικές αρχές», επειδή «ο νεοφιλελευθερισμός ευνόησε την πολιτική και την ιδεολογία παρά την οικονομία». Για εμάς, δεν υπάρχει αντίθεση μεταξύ των τριών αυτών πεδίων, αλλά υπάρχει ένα σύστημα, ο νεοφιλελευθερισμός, ο οποίος τα ενώνει με τον τρόπο του. Ο νεοφιλελευθερισμός δεν ευνόησε την πολιτική και την ιδεολογία σε βάρος της οικονομίας, αλλά τις χρησιμοποίησε και τις έθεσε στην υπηρεσία της αναζήτησης του μέγιστου ιδιωτικού κέρδους, με κάποια επιτυχία μέχρι στιγμής, αν κρίνουμε βάσει των στοιχείων που παρέχονται από τον Pikettyστο βιβλίο του. Βέβαια, αυτό το σύστημα δημιούργησε τερατώδεις ανισορροπίες   – συμπεριλαμβανομένων των ιδιωτικών και δημόσιων χρεών –  και δεν είναι συμβατό μεσοπρόθεσμα με μια χειραφετημένη κοινωνία.
Πέρα από τις διαφορές  – δευτερεύουσες με τον Graeber, πιο βαθιές με τον Piketty-   που μόλις εξηγήσαμε, είμαστε πρόθυμοι να πάρουμε μαζί τον δρόμο προς την ακύρωση των παράνομων χρεών και την κλιμακωτή  φορολόγηση του κεφαλαίου. Όταν θα φτάσουμε σε σταυροδρόμι όπου ένας από τους δρόμους θα δείξει την έξοδο από τον καπιταλισμό, τότε θα υποχρεωθούμε, όλοι μαζί, να συνεχίσουμε τη συζήτηση, αντλώντας διδάγματα από την εμπειρία του δρόμου που θα έχουμε διανύσει.

[2] Δείτε τον ιστοτόπο www.strikedebt.org
[3] Reuter, « Οι 50 μεγαλύτεροι πιστωτές του γαλλικού χρέους» http://fr.reuters.com/article/companyNews/idFRL5E7N51QI20111228 , 28 Δεκεμβριου 2011.
[4] T. Piketty, Le capital au XXIe siècle, Le Seuil, 2013, p. 887.
[5] T. Piketty, idem, p. 556.
[6] Το 2011, στην Ευρωζώνη, το ακαθάριστο χρέος των κρατών αντιπροσώπευε το 82% του ΑΕΠ, το χρέος των νοικοκυριών το 61 %, το χρέος των μη χρηματοπιστωτικών εταιριών το 96 % και το χρέος των χρηματοπιστωτικών εταιριών το 333 % (Database της Morgan Stanley : http://www.ecb.int/stats/money/aggregates/bsheets/html/outstanding_amounts_index.en.html
[7] Δείτε τον ιστοτόπο του CAC : http://www.audit-citoyen.org/
* Ο Thomas Coutrot είναι μέλος του επιστημονικού Συμβουλίου της Attac, ο Patrick Saurinείναι ένας από τους εκπροσώπους του SUD BPCE και ο Éric Toussaint είναι Πρόεδρος του CADTM Βελγίου.

Κυριακή 10 Μαΐου 2015

Για ποια Ριζοσπαστική Αριστερά στον 21ο αιώνα

Η ανάγκη για ένα νέο ιστορικό σχέδιο…

Για ποια Ριζοσπαστική Αριστερά στον 21ο αιώνα
ΑΡΙΣΤΕΡΑ
Του Γιώργου Λεχουρίτη*
«Στο στήθος μου, αρένα ταύρων, μάχονται η ελευθερία και ο φόβος»
Eduardo Galeano
 .Ο στόχος της Αριστεράς είναι, ήδη από την εποχή του Μαρξ, η αλλαγή και όχι μόνο η ερμηνεία του κόσμου – αλλά η αλλαγή του κόσμου και της ζωής απαιτεί φιλοσοφημένα υποκείμενα.
Ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός επαναφέρει τη «δεσποτική μοίρα», υπονομεύει το πρόσωπο και αναδεικνύει το νεοφιλελεύθερο (οικονομικό) άτομο. Καλλιεργεί έναν «πειθαρχημένο» και υπάκουο ανθρωπολογικό τύπο και συνθέτει νηπιώδη μεταφυσική και οικονομισμό.
Η υπόθεση που κάνουμε είναι ότι η σημερινή φιλελεύθερη καπιταλιστική πραγματικότητα υπονομεύει τη δυνατότητα της «ανοικτής ερώτησης» (Καστοριάδης) που είναι η ερώτηση για το νόημα της ελευθερίας και της ζωής.
Κάθε τι (ως όλον) αποτελείται από μέρη. Όμως το σύνολο είναι κάτι παραπάνω από το άθροισμα των μερών του: είναι μία δυναμική, εύπλαστη πραγματικότητα που καθορίζεται όχι μόνο από τα ίδια τα μέρη αλλά κυρίως, συχνά, από τις μεταξύ τους σχέσεις και αλληλεπιδράσεις.
Το σημερινό αίτημα είναι να επιχειρηθούν πρωτότυπες οσμώσεις και πολύμορφες συνθέσεις, πολιτικών προταγμάτων και κοινωνικών κινημάτων.
Το βασικό αίτημα των καιρών είναι η σταθερή και εμπνευσμένη πολιτική που αναπτερώνει το κοινωνικό φαντασιακό και τη συλλογική προσπάθεια για το νέο ιστορικό σχέδιο και την αλλαγή παραδείγματος, μέσα από δημιουργικές ανατροπές, τομές και ρήξεις.
Έτσι ώστε μέσα από τους κοινωνικούς αγώνες να προκύψουν «ανώτερες μορφές συνείδησης».
Η επίκληση της «κινηματικότητας» μένει κενό γράμμα και εξαντλείται στη φετιχοποίηση της μαχητικότητας των κινητοποιήσεων.
Ο Λούκατς είπε κάποτε, στη δεκαετία του 1960, ότι ιστορικά βρισκόμαστε πριν από την εποχή των ουτοπικών σοσιαλιστών, ότι δεν έχουμε συλλάβει ακόμα τα στοιχεία ενός οράματος του μέλλοντος, και θα έπρεπε να τα εφεύρουμε εκ νέου, προτού φτάσουμε σε ένα στάδιο έκφρασης μιας προεπαναστατικής αντίληψης και δυνατότητας αντίστοιχο με εκείνο που εξέφρασε το 1848 (αμέσως πριν από την επανάσταση εκείνης της χρονιάς), το Μανιφέστο. (Θέση Λούκατς/Jameson).
Κυριολεκτικά, υπάρχει οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό και ιδεολογικό νεοφιλελεύθερο σχέδιο.
Αν το οικονομικό σημαίνει παντοδυναμία των αγορών και θεοποίηση του καπιταλιστικού κέρδους, το κοινωνικό είναι η κατακερματισμένη κοινωνία και ο ατομισμός, το πολιτικό είναι η αυταρχική δημοκρατία, και το ιδεολογικό είναι η αντίληψη ότι η αγορά και όχι το κράτος και η κοινωνία των ενεργών πολιτών θα δημιουργήσει πλούτο και θα διορθώσει τις ανισότητες και δυσλειτουργίες του καπιταλισμού. [Marta Harnecker (2007)]
Ο Fredric Jameson ορίζει το μεταμοντερνισμό ως την «πολιτισμική λογική του ύστερου καπιταλισμού», της τελευταίας δηλαδή βαθμίδας αυτού του συστήματος, η οποία διακρίνεται από την κυριαρχία των πολυεθνικών εταιριών, τον νέο διεθνή καταμερισμό εργασίας και τη μετατόπιση της παραγωγής σε προωθημένες περιοχές του τρίτου κόσμου, από μια νέα δυναμική των τραπεζών και των χρηματιστηρίων, τον αυτοματισμό και τις νέες μορφές επικοινωνίας, αλλά και από την κρίση της παραδοσιακής εργατικής τάξης και την ανάδειξη του στρώματος των γιάπηδων (Jameson 1999, 26).

Μεταμοντερνισμός
Στις δεδομένες συνθήκες η κουλτούρα δεν αποτελεί απλώς την αντανάκλαση του οικονομικού συστήματος και της κοινωνίας, παρά διεισδύει και εξαπλώνεται σε «όλη την έκταση της κοινωνικής σφαίρας, σε σημείο που τα πάντα στην κοινωνική μας ζωή… μπορούν πλέον να θεωρηθούν πολιτιστικής υφής» (Jameson 1999, 92).
Είναι γνωστό ότι ειδικά στην εργασία του Jameson, η οποία αφορά κατά κύριο λόγο τις μητροπόλεις της Δύσης, ο «μεταμοντερνισμός» αποτιμάται ως η κυρίαρχη πολιτισμική λογική στις κοινωνίες του ύστερου πολυεθνικού καπιταλισμού.
Η κριτική ακτινογραφία των χαρακτηριστικών του μεταμοντερνισμού, έτσι όπως την προτείνει ο Jameson, δεν αφήνει περιθώρια για κάποια θετική αξιολόγηση της συμβολής του στο ύφος και στους προσανατολισμούς της σημερινής εποχής.
Τα ιδιάζοντα χαρακτηριστικά τα οποία τονίζει με έμφαση ο Jameson σε σχέση με τον μεταμοντερνισμό είναι τα εξής:
1. Ένα είδος ιστορικής αμνησίας και αδιαφορίας.
2. Η καθήλωση σε ένα ασυνεχές, υπερτροφικό και διεσταλμένο παρόν.
3. Το αμάλγαμα και η παρωδία της «συμπαράθεσης» και της εκλεκτικής ανάμειξης των υφών στα έργα τέχνης, στη σκέψη και στη θεωρία.
4. Η αποθέωση του καταναλωτισμού και του φετιχισμού του εμπορεύματος στη σφαίρα της καθημερινότητας.

«Δεν υπάρχει εναλλακτική»
Η κρίση χρέους στην Ελλάδα λειτούργησε ως εργαλείο πολιτικής και πολιτιστικής αποδυνάμωσης του κράτους και της κοινωνίας, φτωχοποίησης του πληθυσμού, νομιμοποίησης της εισόδου διεθνών οργανισμών και επιβολής ενός ειδικού καθεστώτος «έκτακτης ανάγκης», που οδήγησε την χώρα σε πειραματόζωο του «δόγματος του σοκ» και ευνόησε ανάμεσα στα άλλα ακραίες μορφές οδύνης καθώς και την διαμόρφωση ενός μονοδιάστατου παραδείγματος στο πεδίο των Επιστημών του Ανθρώπου, θεωρώντας ότι η διαφορετικότητα συνδέεται με την επικινδυνότητα και συνεπώς κάθε τι το διαφορετικό είτε καταστέλλεται είτε τίθεται σε διωγμό και διαπομπεύεται… Η θεμελίωση αυτού του κυρίαρχα μονοδιάστατου παραδείγματος στηρίχθηκε επίσης και στο δόγμα ότι «δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική» επειδή «κοινωνία δεν υπάρχει».
Συνεπώς, η νεοφιλελεύθερη βαρβαρότητα επιδιώκει μια τεράστια αναδιανομή πλούτου και ισχύος από τους πολλούς στους λίγους, καθώς επίσης και την εκποίηση των κοινών (δημόσια περιουσία) και την εμπορευματοποίηση των αγαθών – Πολιτισμό, Παιδεία και Υγεία. [Αντώνης Λιάκος]. Την ίδια στιγμή οι συνθήκες κοινωνικού κατακερματισμού, επισφάλειας και φτωχοποίησης έχουν εξαπλωθεί σε ολόκληρο το πλέγμα της εργασίας και της παραγωγής.
(…) Αλλά το ζητούμενο, που η ίδια η κρίση με τις δραματικές της συνέπειες (μαζική ανεργία, επισιτιστική και ανθρωπιστική κρίση κ.λπ.) έθεσε και θέτει με οξύτητα είναι η αναδιοργάνωση όλων των κοινωνικών σχέσεων μέσα από τις οποίες παράγονται ή αναπαράγονται οι όροι της ζωής. Το διακύβευμα δεν είναι απλώς η δημοκρατία, είναι η ζωή, μια ζωή που αξίζει να ζεις, μια ζωή με αξιοπρέπεια.(…) [Σάββας Μιχαήλ].
Στόχος είναι να δημιουργηθεί μια νέα, ιστορική πραγματικότητα, η οποία, με όρους Μιχαήλ Μπαχτίν, δεν θα εγκαλεί τον πολίτη σε τρίτο πρόσωπο («αυτός»), αλλά σε δεύτερο («εσύ») και πρώτο («εμείς»). Που, αντί να «προσδιορίζει», θα ερωτά, θα προκαλεί, θα ακούει, μέσα από ένα περίπλοκο πλέγμα φωνών και προθέσεων «διασταυρούμενων, αντιπαρατιθέμενων, συναγωνιστικών, συμπληρωματικών, αντιφατικών».

Αριστερή ηγεμονία
Χρειάζεται να τεθεί ένα καινούργιο ζητούμενο που έχει να κάνει με ένα νέο ιστορικό σχέδιο για την Ελλάδα και τον κόσμο, που έχει ένα βασικό τρίπτυχο: Το ενιαίο μέτωπο της Αριστεράς, μια γραμμή ρήξης με τον αστισμό, και το άνοιγμα της συζήτησης για την υπόθεση του κομμουνισμού (1).
Σε αυτό το τρίπτυχο θεωρώ ότι οι ριζοσπαστικές δυνάμεις που συγκρότησαν τον ΣΥΡΙΖΑ από τις απαρχές του μπορούν να συμφωνήσουν και να ανοίξουμε έναν τελείως διαφορετικό δρόμο εργατικής και λαϊκής χειραφέτησης και απελευθέρωσης.
Απέναντι στα αδιέξοδα που έρχονται, κυρίαρχος στόχος και διέξοδος είναι η αποδόμηση και κατάργηση των εφαρμοστικών νόμων του μνημονιακού καθεστώτος, η διαμόρφωση ενός προγράμματος ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων, που ανοίγουν τον δρόμο τόσο σε αυτό που η κυβέρνηση λέει στις Προγραμματικές της Δηλώσεις ως ρήξη με τους ολιγάρχες και την διαφθορά των ολιγαρχών και το άνοιγμα της συζήτησης για ένα προοδευτικό κίνημα ανατροπής των μνημονίων και την μετάβαση σε μια πιο απελευθερωμένη κοινωνική δυναμική.
Να αγωνιστούμε για τη «ρεαλιστική ουτοπία», όχι μόνο μιας αριστερής διακυβέρνησης, αλλά και της αριστερής ηγεμονίας.
Χρειαζόμαστε, λοιπόν, ένα νέο ιστορικό σχέδιο…
O στόχος είναι το άνοιγμα των δομικών και θεσμικών μεταρρυθμίσεων και αλλαγών για το προχώρημα της Ελληνικής Κοινωνίας προς την Αναγέννηση, την Ανάκαμψη και την Ανόρθωση τόσο της Οικονομίας, αλλά και του Πολιτισμού, της Επιστήμης και των Τεχνών.

(1) Μιλώντας για την υπόθεση του Κομμουνισμού χρειάζεται να αναφέρουμε την μαρξική θέση ότι Κομμουνισμός είναι το κίνημα που καταργεί την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων.
Υπό αυτήν την έννοια οι μορφές αντίστασης του ελληνικού λαού που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του μνημονίου, οι δομές αλληλεγγύης, η ΕΡΤopen, το αυτοδιαχειριστικό παράδειγμα της ΒΙΟΜΕ στα εργοστάσια, τα κοινωνικά ιατρεία και φαρμακεία, τα συνεταιριστικά εγχειρήματα, περικλείουν εν σπέρματι τη δομή μιας νέας κοινωνίας και μιας αλληλέγγυας και συνεταιριστικής οικονομίας που μπορούν να φέρουν το πρόταγμα για ένα νέο σχέδιο οργάνωσης της κοινωνίας και της εργασίας. Υπό αυτήν την έννοια είναι τρομακτικά σημαντικό το εγχείρημα του Κομμουνισμού να συνδεθεί με το μοντέλο της άμεσης δημοκρατίας (το κίνημα των πλατειών, οι Σκουριές) και να βρούμε συνδέσεις άμεσης δημοκρατίας και μετάβασης σε μια πιο ελεύθερη, συνεργατική και υπεύθυνη κοινωνία που θα είναι και αταξική, χωρίς δηλαδή εκμετάλλευση και καταπίεση ανθρώπου από άνθρωπο.
Αυτή είναι η υπόθεση του Κομμουνισμού και μπορεί να συνδεθεί με το Συμβάν που αναφέρει ο Αλέν Μπαντιού.
Η μετάβαση από το «βασίλειο της Αναγκαιότητας» στο «βασίλειο της Ελευθερίας» όπου οι ελεύθεροι συνεταιρισμένοι παραγωγοί αυτοδιαχειρίζονται τον κοινό πλούτο της εργασίας και της παραγωγής τους με όρους που αντιστοιχούν στην καταξίωση της ανθρωπιάς και της αξιοπρέπειας.
 ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Βιβλιογραφικές αναφορές
-Jameson, F.(1991),Postmodernism or the cultural logic of late capitalism. Durham, NC: Duke Univercity Press.
-Jameson F.( 1999), Το µεταµοντέρνο ή η πολιτισµική λογική του ύστερου καπιταλισµού, µτφρ.Γ.Βάρσος, Νεφέλη, Αθήνα.
-Jameson Fredric οι Αρχαιολογίες του Μέλλοντος, Τόμος 1-Επιθυμία που λέγεται Ουτοπία (Εκδόσεις Τόπος, μετάφραση Μιχάλης Μαυρωνάς).
-Η Θέση Lukács-Jameson για την Ουτοπία που λείπει, στο bestimmung.blogspot.gr.
-Αντώνης Λιάκος. Πρώτη φορά Αριστερά: μπροστά στις μεγάλες τομές, Εποχή, 11/04/15.
-Marta Harnecker. (2007) Πραγματοποιώντας το Αδύνατο. Η Αριστερά στο κατώφλι του 21ου αιώνα. Εκδόσεις Οδυσσέας, μετάφραση Δημήτρης Κουφοντίνας.
-Σάββας Μιχαήλ, Η φρίκη μιας παρωδίας, Εκδ. Άγρα, Αθήνα 2013.
 ____________
* Ο Γιώργος Λεχουρίτης είναι μέλος της Ο.Μ. Πατησίων του ΣΥΡΙΖΑ
- See more at: http://www.e-dromos.gr/h-anagkh-gia-neo-istoriko-sxedio/#sthash.aOv0qXoB.dpuf
Δημοσίευση: ΦΥΛΛΟ 261 - 02/5/2015